Tuyết sơn phi hồng: Đặc điểm, tác dụng, cách trồng & chăm sóc

Tuyết sơn phi hồng có tên khoa học là Leucophyllum frutescens và còn được gọi là hoa tử đinh hương dại, hồng hoa ngọc phù dung, xô thơm Texas. Loài này có nguồn gốc từ các vùng sa mạc ở miền nam Texas hoặc phía bắc Mexico. Đây là loại cây thích nghi rất tốt với điều kiện thiếu nước, vùng ven biển và đất đá vôi, chịu lạnh khá tốt (-12°C). Cây phát triển khá nhanh.

I. Đặc điểm hình thái & sinh trưởng

1. Đặc điểm hình thái

Tuyết sơn phi hồng là cây bụi nhỏ thường xanh, mọc thẳng, cành non hơi rủ xuống, toàn cây màu trắng bạc, cao tới 150 cm. Vỏ thân cây trưởng thành có màu từ trắng xám, xám đỏ đến đen đỏ, có các vết nứt dọc không đều. Cành non và bề mặt lá thường có một ít lông tơ màu nâu vàng giống màu gỉ sắt.

• Lá mọc so le, đôi khi mọc đối, hình elip hoặc hình trứng ngược, gốc lá hình nêm, phiến lá hơi kéo dài xuống, đầu lá tù, dài khoảng 2 – 4 cm, rộng khoảng 1 – 1.5 cm. Cả hai mặt lá và cuống lá phủ dày lông tơ màu trắng. Chất lá hơi dày, mép lá nguyên, hơi lượn sóng. Lá có cuống ngắn, dài khoảng 0.3 – 0.5 cm. Gân lá mặt trên không rõ ràng, gân chính lõm xuống; gân lá mặt dưới rất rõ ràng và nổi lên.
• Hoa mọc ở nách lá, có cuống dài khoảng 1 cm. Đài hoa có 5 lá đài hình mác dài. Cánh hoa hình chuông, màu đỏ tím nhạt đến đỏ tím đậm, đường kính khoảng 2 cm, dài khoảng 2 – 2.5 cm, chia 5 thùy dạng hai môi (2 thùy trên, 3 thùy dưới). Đầu các thùy tròn tù, ở giữa có chỗ lõm, mép thùy có lông trắng. Môi dưới (3 thùy) mặt trong có lông. Họng hoa và bên trong ống tràng có đốm màu vàng đỏ, xung quanh đốm có quầng màu trắng tím nhạt. Nhị 4, chỉ nhị dài khoảng 1.3 cm, cong về phía nhụy cái. Nhụy cái 1, vòi nhụy dài, đầu cong xuống, bầu nhụy nhẵn.
• Quả nang, dài khoảng 0.5 cm. Hạt nhiều, dạng cánh dẹt, đường kính khoảng 0.5 mm, màu vàng cam đến đỏ cam. Thời kỳ ra hoa và đậu quả từ mùa hè đến mùa thu.

2. Đặc điểm sinh trưởng

Đây là cây ưa sáng. Cây ưa nhiệt độ cao, ẩm ướt, nơi có nắng. Nhiệt độ sinh trưởng thích hợp là 23 – 32°C, cần nhiều ánh nắng trực tiếp (70 – 100%). Cây có sức sống mạnh mẽ, chịu nhiệt tốt, chịu hạn tốt, không chịu được bóng râm. (Những đặc điểm này cho thấy cây Sa mạc bạc rất phù hợp với điều kiện khí hậu nóng ẩm và nhiều nắng ở nhiều vùng tại Việt Nam).

Cây có một đặc tính thú vị là có thể cảm nhận được độ ẩm không khí tăng cao và nở hoa. Điều này được cho là cơ chế thích nghi với những trận mưa lớn tập trung vào mùa hè ở quê hương của nó. Tại Việt Nam, nếu điều kiện phù hợp (ví dụ, sau những cơn mưa rào mùa hè hoặc khi độ ẩm không khí tăng cao đột ngột), hiện tượng cây nở hoa đồng loạt tương tự cũng có thể được quan sát thấy. Ngay cả khi cây của bạn hoàn toàn không ra hoa, bạn cũng nên xem xét đặc tính này và thử thay đổi cách chăm sóc (ví dụ: tạo sự thay đổi về độ ẩm) để kích thích cây ra hoa.

II. Tác dụng & ý nghĩa của cây

1. Tác dụng

1.1. Sinh thái

Dịch chiết từ lá của cây chứa các phytotoxin (độc tố thực vật) tự nhiên, bao gồm các hợp chất như diayangambin, epiyangambin, diasesartemin và epiashantin. Các nghiên cứu cho thấy những chất này có khả năng ức chế sự nảy mầm và phát triển của một số loài cỏ dại, ví dụ như cỏ bồ bặc (Agrostis stolonifera) và thậm chí cả cải xà lách (Lactuca sativa).

1.2. Dược liệu

Lá và hoa khô từ lâu đã được người dân sử dụng để pha trà. Loại trà này được cho là có tác dụng an thần nhẹ và giúp hỗ trợ điều trị các triệu chứng cảm lạnh thông thường.

Đặc biệt, ở vùng Đông Nam Mexico, cây được xem như một loài thảo dược quan trọng. Người dân địa phương sử dụng các bộ phận của cây để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau, bao gồm viêm phế quản, các bệnh lý về phổi, bệnh lao; tiêu chảy; cảm sốt.

Lưu ý: Các công dụng dược liệu nêu trên chủ yếu dựa trên kinh nghiệm dân gian, cần có thêm nhiều nghiên cứu khoa học để xác nhận hiệu quả và độ an toàn trước khi ứng dụng rộng rãi.

2. Ý nghĩa

III. Hướng dẫn trồng & chăm sóc cây

Nơi sinh sống tự nhiên của cây tuyết sơn phi hồng là ở các vùng đất đá hoặc cát chứa nhiều đá vôi và có tính kiềm. Do đó, cây ưa độ pH từ trung tính (khoảng 6.5) đến kiềm (khoảng 8.0). Nếu độ pH quá thấp (đất quá chua), khả năng cây sinh trưởng kém sẽ cao hơn.

Đây là loài cây chịu được đất nghèo dinh dưỡng và đất khô hạn. Ngược lại, cây không ưa đất sét hoặc đất quá màu mỡ chứa nhiều chất hữu cơ. Bởi vì, nếu tình trạng đất quá ẩm ướt kéo dài hoặc bị bí hơi (không thông thoáng), cây có thể bị thối rễ. Cần cải tạo đất thành loại đất cát pha, thoát nước tốt và chứa ít chất hữu cơ rồi mới tiến hành trồng cây. Bạn có thể cân nhắc đất vườn, mùn lá, đá trân châu, than củi tỷ lệ 5:2:2:1.

• Cây sinh trưởng tốt nhất và ra nhiều hoa ở nơi có nắng tốt. Do đó, về cơ bản, lý tưởng nhất là trồng cây ở nơi có nắng trực tiếp từ 6 giờ trở lên mỗi ngày. Ngoài ra, cây cũng có thể trồng được ở nơi bán râm có khoảng 3 – 5 giờ nắng trực tiếp.
• Về tưới nước, nếu trồng trực tiếp xuống đất thì về cơ bản cây có thể phát triển chỉ nhờ vào nước mưa tự nhiên. Tuy nhiên, nếu trời không mưa trong thời gian dài và bạn thấy lá hoặc thân cây có dấu hiệu héo, hãy tưới nước ngay lập tức. Nếu trồng chậu thì đất sẽ khô nhanh hơn, cần phải tưới nước định kỳ khi bề mặt đất trong chậu (khoảng vài cm trên cùng) đã khô ráo.
• Về cơ bản, cây không cần bón phân. Tuy nhiên, khi trồng trong chậu, có thể bón phân tan chậm 1 lần duy nhất vào đầu mùa mưa hoặc đầu mùa khô mát.
• Việc cắt tỉa thường được thực hiện 1 lần vào cuối mùa khô, trước khi mùa mưa bắt đầu ở Việt Nam. Cắt tỉa vào thời điểm này ít gây căng thẳng cho cây và cây sẽ phục hồi nhanh hơn. Quan sát toàn bộ cây, tìm các cành khô, cành bị hư hại (như cành gãy), cành bị bệnh, và tỉa thưa, loại bỏ chúng từ gốc.

IV. Phương pháp nhân giống

Bạn có thể nhân giống loại cây này chủ yếu bằng cách giâm cành, đôi khi là gieo hạt giống.

1. Thời điểm giâm cành thích hợp nhất là vào mùa mưa (từ khoảng tháng 5 đến tháng 10 ở Việt Nam.
2. Chọn cành giâm: Tránh dùng cành đã già, khó ra rễ. Hãy chọn và sử dụng cành non của năm nay (cành mới mọc, chưa hóa gỗ hoàn toàn). Cắt cành thành các đoạn dài khoảng 10 – 15 cm. Loại bỏ lá ở phần dưới của cành giâm và chỉ giữ lại lá ở phần ngọn. Cắt vát phần gốc cành để tăng diện tích hút nước.
3. Ngâm cành (Mizuage) vào cốc nước sạch khoảng 30 phút để cành hút đủ nước trước khi giâm.
4. Chuẩn bị đất trồng hoặc giá thể vô trùng (sạch, đã khử trùng).
5. Lấy cành giâm đã hút đủ nước ra khỏi cốc, cắm phần gốc (vết cắt) xuống dưới vào giá thể đã chuẩn bị.
6. Đặt chậu/khay giâm ở nơi bóng râm sáng sủa (có ánh sáng nhưng không bị nắng trực tiếp). Tưới nước đều đặn để đất không bị khô hoàn toàn.