Phong lộc hoa (dứa cảnh): Đặc điểm, trồng & nhân giống

Phong lộc hoa hay dứa cảnh là một loài thuộc họ Dứa (Bromeliaceae) có tên khoa học là Guzmania lingulata. Đây là một loài biểu sinh thuộc chi Bromeliad, chi này bao gồm khoảng 130 loài và được tìm thấy ở Brazil, Tây Ấn, Venezuela, Trung Mỹ, miền nam Florida. Nó mọc nhiều trên các sườn núi ở độ cao khoảng 2400m so với mực nước biển. Năm 1802, chi này được mô tả lần đầu tiên và nó được đặt tên theo tên của nhà động – thực vật học và dược sĩ người Tây Ban Nha là Abimael Guzmán, người chuyên nghiên cứu về hệ thực vật và động vật Nam Mỹ.

I. Đặc điểm hình thái & sinh trưởng

1. Đặc điểm hình thái

Phong lộc hoa là cây thân thảo, thường xanh, sống lâu năm, sống phụ sinh trên cây hoặc đá trong tự nhiên. Thân cây rất ngắn, gần như không có. Rễ chủ yếu dùng để bám, không hút nhiều dinh dưỡng. Cây cao trung bình 30 – 70 cm.

• Lá nhiều (30 – 40 chiếc), không cuống, mọc xếp lớp dày đặc thành hình hoa thị (rosette) ở gốc. Phần gốc lá phình ra và ôm chặt lấy nhau tạo thành một bể chứa nước tự nhiên ở giữa cụm lá. Phiến lá dạng dải hoặc hình lưỡi kiếm, dài 20 – 70 cm, rộng 1.5 – 4 cm, thường mềm, màu xanh lục bóng, mép lá nguyên, đầu lá nhọn.
• Cụm hoa: Cán hoa mọc thẳng đứng từ giữa cụm lá, dài khoảng 15 – 25 cm hoặc hơn. Trên đỉnh cán hoa là cụm hoa dày đặc dạng bông hoặc đầu. Điểm nổi bật và trang trí chính không phải là hoa thật mà là các lá bắc lớn, xếp chồng lên nhau:
  • Lá bắc có màu sắc rực rỡ như đỏ tươi, cam hoặc vàng, hình lưỡi hoặc dạng ngôi sao xòe rộng ở đỉnh cụm hoa. Lá bắc rất bền, giữ màu trong nhiều tháng liền.
  • Hoa thật rất nhỏ, thường có màu trắng hoặc vàng, 3 cánh, nằm ẩn sâu bên trong các lá bắc màu sắc và ít được chú ý.
• Quả & Hạt: Quả nang hình trụ, nhọn đầu, có 3 cạnh, dài khoảng 3 cm, màu nâu. Bên trong chứa nhiều hạt nhỏ (1.5 – 2mm).

Cây có thể ra hoa gần như quanh năm trong điều kiện chăm sóc tốt và ấm áp, nhưng thường nở hoa rộ vào mùa xuân hè. Cụm lá bắc màu sắc rất bền, có thể kéo dài vài tháng. Cây sẽ chết trong vòng 6 tháng sau khi ra hoa, cần thiết phải nhân giống để duy trì số lượng theo mong muốn.

2. Đặc điểm sinh trưởng

Phong lộc hoa ưa môi trường ấm áp, ẩm ướt và nhiều nắng và chỉ khi có nắng mới có thể nở hoa đẹp, tất nhiên vẫn cần tránh ánh nắng trực tiếp vào giữa trưa mùa hè nếu có thể. Nhiệt độ sinh trưởng thích hợp là 20 – 30°C vào mùa hè và 15 – 18°C vào mùa đông, không thấp hơn 10°C. Đất trồng tốt nhất là đất thịt pha cát hơi chua hoặc trung tính, có trộn với mùn lá hoặc than bùn.

II. Hướng dẫn trồng & chăm sóc cây

1. Trồng & chăm sóc cây

Cần giá thể cực kỳ thoáng khí, thoát nước tốt và hơi chua (pH 5.5 – 6.5) và có độ dẫn điện thấp (EC < 0.3, tức là ít muối) như vỏ thông, xơ dừa cục, than củi… Cây mẹ thường chỉ ra hoa một lần rồi tàn sau khi tạo cây con, nên ít khi cần thay chậu cho cây mẹ mà chủ yếu là tách cây con để trồng mới. Dưới đây là một số gợi ý hỗn hợp đất trồng bạn có thể lựa chọn:

• Hỗn hợp rêu sphagnum xay nát và rễ dương xỉ theo tỷ lệ 1:3.
• Hỗn hợp cát, rêu sphagnum, vỏ cây thông (hoặc cây lá kim khác), đất mùn lá theo tỷ lệ 1:1:2:2.
• Cát, đất vườn, than bùn (sợi), than củi theo tỷ lệ tương tự trên.
• Cát, đất vườn, mùn, than bùn theo tỷ lệ 1:2:2:4.

Nếu trồng chậu thì chọn chậu có độ sâu từ 7 – 9 cm, khoảng 4 – 6 tháng sau thì nên thay sang chậu lớn hơn, độ sâu từ 12 – 16 cm.

• Cây ưa ánh sáng gián tiếp sáng sủa (tránh nắng trực tiếp), ấm áp (18 – 30°C, tránh nhiệt độ dưới 10 – 15°C), độ ẩm rất cao (75 – 85%) và thông thoáng tốt.
• Tưới nước chủ yếu vào phần lõi (bể chứa nước) ở giữa cụm lá sao cho luôn có nước sạch ở bộ phận này trong mùa sinh trưởng, thay nước này hàng tuần để tránh tù đọng. Tưới vào giá thể ít hơn, chỉ để giữ ẩm nhẹ. Giảm hoặc ngừng giữ nước trong lõi vào mùa đông/lạnh, chỉ giữ ẩm nhẹ cho giá thể.
• Cây không cần nhiều phân. Trong mùa sinh trưởng, pha phân bón lỏng cân đối thật loãng (1/4 – 1/2 liều), đổ vào nước trong lõi lá khoảng 2 – 4 tuần/lần. Ngừng bón phân hoàn toàn vào mùa đông.
• Cắt bỏ lá già, lá khô và cành hoa đã tàn khi chúng mất màu.

Kích thích cây ra hoa

1. Bón phân NPK có hàm lượng kali cao và hàm lượng đạm thấp.
2. Ngừng bón phân và chỉ tưới nước trong 3 tuần trước khi ra hoa.
3. Khi chính thức ra hoa phải ngừng tưới nước.

2. Kiểm soát dịch bệnh

Phong lộc hoa thường gặp 2 loại bệnh chính: bệnh sinh lý do điều kiện chăm sóc không phù hợp (như ánh sáng, nhiệt độ, nước, phân bón) và bệnh truyền nhiễm do vi sinh vật (nấm, vi khuẩn, virus), trong đó bệnh sinh lý phổ biến hơn.

Các bệnh thường gặp gồm thối ngọn (thối nõn) và thối rễ, biểu hiện qua việc gốc nõn lá mềm nhũn, có mùi hôi, rễ đen thối, cây chậm phát triển. Nguyên nhân chủ yếu là do đất bị úng hoặc thoát nước kém, tưới quá nhiều, chất lượng nước không tốt (pH cao, chứa nhiều muối canxi/natri), hoặc do nhiệt độ và độ ẩm cao.

Ngoài ra, hiện tượng đầu lá vàng úa, khô héo có thể do chất lượng nước, độ ẩm không khí thấp, bón phân quá liều (gây ngộ độc muối) hoặc do thối rễ khiến cây không hút đủ nước. Dứa cảnh cũng không chịu được lạnh, cần duy trì nhiệt độ > 5°C vào mùa đông để tránh bị tổn thương hoặc chết cây.

IV. Phương pháp nhân giống

Phương pháp nhân giống phong lộc hoa chủ yếu là phân chia.

1. Gieo hạt

Phương pháp này ít phổ biến trong trồng đại trà vì khó thu hạt, hạt mất sức nảy mầm nhanh, cây con mất 3 -4 năm mới ra hoa và có thể không giữ được đặc tính tốt của cây mẹ (thường chỉ dùng trong lai tạo giống mới). Đất trồng gieo hạt nên là hỗn hợp gồm cát sông, đá trân châu và than bùn. Rải hạt lên bề mặt đất và ấn nhẹ, không cần phủ đất lên hạt, phủ màng nilon & giữ nhiệt độ 24 – 26°C, khi cây con có 3 – 4 lá thật có thể trồng vào chậu.

2. Phân chia

Đây là phương pháp nhân giống chủ yếu và hiệu quả nhất. Sau khi cây mẹ ra hoa và hoa tàn, các chồi con sẽ mọc ra từ nách lá ở gốc. Đợi đến khi cây con cao khoảng 10cm và có 3 – 5 lá, có thể tiến hành tách (thời điểm tốt nhất là đầu mùa mưa, tháng 4 – 6).

Cẩn thận lấy cây mẹ ra khỏi chậu (hoặc tách tại gốc), dùng tay hoặc dao sắc tách rời cây con kèm theo một phần rễ khỏi cây mẹ. Xử lý vết cắt bằng thuốc diệt nấm, để hơi se mặt, có thể nhúng thuốc kích thích ra rễ (như NAA 300 – 500ppm). Trồng cây con vào chậu mới với giá thể thoáng khí, giữ ẩm và đặt nơi bóng râm, ẩm mát vài tuần cho cây ổn định trước khi chăm sóc bình thường. Cây con tách ra sẽ mất một thời gian để trưởng thành và ra hoa.