Mai chỉ thiên là một trong những loài hoa đẹp của vùng nhiệt đới với những bông hoa 5 cánh màu trắng, thơm nhẹ nhàng và có thể nở quanh năm, lại dễ trồng. Ở các nước Đông Nam Á như Việt Nam hay Thái Lan, nó có thể được tìm thấy ở khắp mọi nơi gần chùa chiền, trên đường phố, trong công viên và vườn nhà. Nó được coi là loài hoa linh thiêng, mùi thơm nhẹ nhàng của hoa giúp đi vào trạng thái thiền định sâu. Cần lưu ý rằng hoa mai chỉ thiên rất giống với hoa ngọc bút (mai vạn phúc) nên khiến nhiều người nhầm lẫn.
Contents
I. Đặc điểm hình thái & sinh trưởng
1. Đặc điểm hình thái
Mai chỉ thiên có tên khoa học là Wrightia antidysenterica, là cây bụi thường xanh, cao 50 – 200 cm. Cành nhánh mọc tỏa ra xung quanh, hơi cong.
- Lá mọc đối, hình elip dài hoặc hình trứng ngược dài 3 – 7 cm, rộng 2 – 3.5 cm. Đầu lá nhọn sắc, gốc lá nhọn. Lá chất da, mép nguyên. Mặt trên màu xanh lục bóng, mặt dưới màu xanh lục nhạt. Cả hai mặt đều nhẵn không lông. Gân giữa nổi lên ở cả hai mặt, gân bên mỗi bên 5 – 8, nổi rõ ở mặt dưới. Cuống lá dài khoảng 1 cm, nhẵn không lông.
- Hoa nở ở nách lá, màu trắng, đường kính khoảng 3 – 4 cm. Cánh hoa 5. Gần tâm hoa có phụ tràng dạng sợi như lụa trắng, là một đặc điểm lớn của hoa. Nhị màu vàng tụ lại bao quanh nhụy cái. Theo mô tả này, hoa không có mùi thơm. Hình dáng và màu sắc hoa tươi mới, thanh thoát, là loại hoa thân gỗ trồng chậu mới nổi vào mùa hè. Thời kỳ ra hoa ở khu vực nhiệt đới như Việt Nam có thể hoa gần như quanh năm.
- Quả là quả đại (follicle), hình nhọn sắc, dài 8 – 12 cm, rộng 0.3 – 0.5 cm, màu xanh lục. Quả đại thường mọc thành cặp (2 chiếc), hợp lại thành dạng đường thẳng đôi. Vỏ quả ngoài nhẵn. Hạt hình chữ nhật, đỉnh có mào lông chất lụa màu trắng.
2. Đặc điểm sinh trưởng
Mai chỉ thiên ưa môi trường ấm áp, nhưng vào giữa mùa hè nắng gắt, hãy trồng ở nơi bán râm để tránh cháy lá. Ở nơi bán râm cây vẫn có thể ra hoa. Cây chịu lạnh kém, chỉ khi giữ cho đất hơi khô một chút thì cây mới có thể chịu được nhiệt độ xuống thấp khoảng 10°C, không được thấp hơn. Do đó, vào mùa khô lạnh hãy trồng cây trong nhà hoặc ở nơi ấm áp.
II. Tác dụng & ý nghĩa của hoa
1. Tác dụng
Theo y học Ayuveda, vỏ của cây được coi là phương thuốc chữa bệnh tiêu chảy và kiết lỵ tốt nhất, lá của cây được sử dụng trong điều trị các bệnh về da như vẩy nến, viêm da, nấm, ngứa và gàu. Nước ép chiết xuất từ vỏ cây được dùng để súc miệng. Hầu hết người ta trồng làm cây cảnh và trồng trong chậu vì hoa trắng 5 cánh nở quanh năm, một loài cây bụi rất đẹp và thích hợp để trang trí nhà cửa.
2. Ý nghĩa
Tên khoa học trong tiếng Latin của nó là Wrightia antidysenterica, được đặt theo tên của nhà thực vật học và bác sĩ người Scotland thế kỷ 19, William Wright. Tên định danh loài antidysenterica có nghĩa là “chống bệnh lỵ”, chỉ chức năng trị nhiễm trùng đường ruột của cây này.
III. Hướng dẫn trồng & chăm sóc hoa
Đây là loài cây dễ trồng, có thể trồng chậu hoặc trồng vườn đều được miễn ở nơi có nắng tốt. Đất trồng phải là hỗn hợp dễ thấm nước và thoát khí, bạn có thể tham khảo hỗn hợp đất mùn lá, than bùn, cát theo tỷ lệ 2:1:1 (hoặc đất vườn, mùn trấu, cát tỷ lệ 2:1:1). Đất nên hơi chua hoặc trung tính với độ pH 6.0 – 7.5.
- Tưới nước: Mai chiếu thủy mọc tự nhiên trong môi trường nhiệt độ cao và độ ẩm cao. Cây chịu khô hạn kém nên đừng để cây bị thiếu nước. Hãy tưới thật đẫm nước khi bề mặt đất khô.
- Đảm bảo cây nhận được ánh sáng tự nhiên ít nhất 6 tiếng/ ngày, tránh mặt trời giữa trưa vào mùa hè.
- Trong mùa sinh trưởng (khoảng tháng 5-10), nên bón phân lỏng 2 – 3 lần mỗi tháng pha loãng 1/2 liều lượng khuyến nghị, bạn tham khảo phân NPK tỷ lệ 10-10-8 hoặc tỷ lệ 13:13:13. Trong thời gian này nếu thiếu phân, cây sẽ không ra hoa hoặc ra hoa ít, vì vậy đừng quên bón đều đặn.
- Nếu muốn cây trồng chậu sống qua mùa khô lạnh, hãy thay chậu 2 năm/ lần. Sau khi nhổ bầu rễ ra thì rũ bỏ bớt đất cũ, rồi trồng vào chậu mới đã có đất mới trộn phân bón lót. Sau khi trồng hoặc thay chậu xong hãy tưới đẫm nước.
IV. Phương pháp nhân giống
Bạn có thể nhân giống bằng phương pháp ghép hoặc giâm cành nhưng phổ biến nhất là giâm cành. Chọn cành bán thân gỗ khi vẫn còn vỏ màu xanh nâu dài 20 – 40cm sao cho vết cắt ở dưới chồi mắt, cắt một góc 45 độ, bỏ bớt lá, các lá còn lại chỉ để lại một nửa để giảm tình trạng mất nước, sau đó cắm cành giâm vào đất mùn trấu, sau đó đậy màng nilon lại để giữ ẩm và giữ ấm đất, chờ đến khi cành có rễ và ra lá mới thì trồng vào bầu mới hoặc trồng vào chậu.
Loài này hiếm khi nhân giống bằng gieo hạt, tuy nhiên nếu có thì bạn tham khảo: Gieo hạt vào mùa xuân, trước khi gieo thì nên ngâm hạt trong nước ấm khoảng 3 – 4 giờ rồi gieo vào hỗn hợp đất cát + than bùn, bọc màng nilon tạo hiệu ứng nhà kính. Chồi có thể xuất hiện sau 2 – 3 tuần. Nó có thể ra hoa vào năm thứ 2 nếu chăm sóc tốt.
