Mào gà là một chi thực vật có hoa, tên khoa học của nó là Celosia. Đúng như tên gọi của chi, hoa của các loài rất giống với mào gà, màu sắc không chỉ có màu đỏ tía mà còn có màu vàng, đỏ tươi, tím, cam. Cây có chiều cao trung bình 20cm nên thích hợp trồng chậu để trong nhà, tạo điểm nhấn cho không gian sống, thậm chí rất thích hợp làm hoa cắt cành và hoa khô.
Chi này có khoảng 60 loài khác nhau nhưng phổ biến nhất có lẽ là Celosia argentea var. Cristata. Cái tên Celosia bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “đốt cháy” do đầu hoa giống như ngọn lửa. Loài được sử dụng để ra hoa hàng năm được cho là có nguồn gốc từ khu vực Địa Trung Hải hoặc Đông Phi và còn thường được gọi là “hoa len”.
Contents
I. Đặc điểm hình thái & sinh trưởng
1. Đặc điểm hình thái
Mào gà thường là cây thân thảo hàng năm hoặc lâu năm cao trung bình 15 – 20cm, thân mọc thẳng hoặc phân nhánh nhỏ. Thân và cành nhẵn hoặc có lông. Lá mọc so le, hình mũi mác, hình elip, hình trứng hoặc hình tam giác, mọc lệch rõ rệt trên cuống lá, nhẵn ở mặt trên, có lông thưa ở mặt dưới, không cuống.
-
- Kiểu hoa hình cầu: Loại có tràng hoa đặc biệt dày đặc và hình cầu gọi là “tổ gà Kurume” và được trồng phổ biến ở các luống hoa, hoa cắt cành.
- Kiểu hoa lông chim: Hình dạng hoa có lông, tràng hoa như ngọn lửa, màu sắc tươi sáng, trồng trong bồn hoa hay dùng làm hoa cắt cành đều rất đẹp.
- Kiểu hoa hình ngọn giáo: Tràng hoa có hình nón giống cây tuyết tùng, các gai hoa ngắn và gọn, một số đặc biệt thích hợp để cắt hoa.
2. Đặc điểm sinh trưởng
Vì là cây thân thảo, tốc độ phát triển tương đối nhanh, hoa có thể nở sau 2 – 3 tháng từ ngày gieo. Thông thường, nó nở hoa vào mùa hè và mùa thu, nhất là tháng 7 – tháng 10. Mào gà thích trồng ở nơi có nhiều nắng, đảm bảo đất ẩm và hơi chua. Nhiệt độ sinh trưởng thích hợp nhất là 20 – 35 độ C.
3. Các loài chính
3.1. Celosia cristata
Toàn cây không có lông, thân khỏe, thẳng, cao 60 – 90 cm, phân nhánh.
- Lá đơn mọc so le hình trứng, hình mũi mác hoặc thuôn dài, dài 5 – 12 cm, chiều rộng 3 – 6 cm, gốc lá hẹp và kéo dài đến cuống lá, đỉnh lá nhọn, mép lá nguyên.
- Cụm hoa mọc ở đầu thân hoặc đầu cành, có thể có màu tím, đỏ, đỏ nhạt, vàng, trắng. Mỗi bông hoa nhỏ có 1 lá bắc; bao hoa 5 thùy hình mũi mác dài 5 – 8mm, 5 nhị hoa 5, các chỉ sợi hợp lại thành hình chén; 1 nhụy 2 thùy, nở hoa vào mùa hè.
- Quả có hình trứng và chứa 2 hạt, dài 3mm. Khi chín thì vỏ quả tự nứt ra. Thời kỳ ra quả là tháng 9 – tháng 11.
3.2. Celosia argentea
Cây thân thảo cao 30 – 100 cm. Toàn thân nhẵn không có lông, thân thẳng.
- Lá mọc so le, hình thuôn dài hoặc hình mũi mác, một số ít có hình bầu dục, dài 5 – 8 cm và rộng 1 – 3 cm, màu xanh lục pha chút đỏ, đỉnh lá nhọn, mép lá nguyên. Cuống lá dài 0. 2 – 1.5 cm hoặc không có cuống lá.
- Hoa nhiều mọc thành cụm hình tháp hoặc hình trụ ở đầu thân hoặc đầu cành. Cụm hoa dài 3~10 cm; lá bắc hình mũi mác dài 3 – 4mm màu trắng sáng, mặt trên thon dần, có 1 gân giữa nhô cao về phía sau. Lá đài thuôn dài 6 – 10mm, ban đầu màu trắng với đầu hơi đỏ sau chuyển sang màu trắng, 1 gân giữa nổi; 5 nhị hoa, chỉ sợi dài 5 – 6mm. Bao phấn màu tím, bầu nhụy có cuống ngắn. Thời gian ra hoa là tháng 5 – tháng 8.
- Quả dạng tế bào hình cầu, xẻ ngang khi chín, bọc trong các đài hoa. Hạt màu đen, đường kính khoảng 1.2 – 1.5mm, bóng.
II. Tác dụng & ý nghĩa của hoa
1. Tác dụng
Mào gà có tác dụng cầm máu rất tốt, chữa nổi mề đay, chảy máu, kiết lỵ và các bệnh khác.
Ngoài tính thẩm mỹ, lá và chồi non của loại cây này còn có thể ăn được, thường bằng cách nấu chín và bổ sung cho các món súp, món hầm. Mùi hương cay nhẹ của nó cũng tương tự như hương vị giống rau bina.
2. Ý nghĩa
III. Hướng dẫn trồng & chăm sóc hoa
Trồng cây chủ yếu bằng cách gieo hạt. Nhiệt độ trung bình hàng ngày trên 22°C để hạt nảy mầm, thời gian nảy mầm khoảng 4 ngày. Trước và sau khi hạt nảy mầm nên tưới một lượng nước nhỏ để giữ ẩm đất, sau khi cây con mọc được 2 – 3 lá thật thì bón thúc tùy theo điều kiện sinh trưởng, ví dụ bón phân đạm tác dụng nhanh 1- 2 lần.
- Đất gieo hạt và trồng cây có giá trị pH là 5.5 – 6.5. Có thể trộn hỗn hợp gồm đất vườn, đất mùn, cát sông theo tỷ lệ 1:1:1. Nếu trồng ngoài vườn thì khoảng cách giữa các cây khoảng 15 cm đối với cây thấp và khoảng 30 – 35 cm đối với cây cao.
- Trong thời kỳ sinh trưởng cần có đủ ánh sáng tự nhiên. Nhiệt độ sinh trưởng tốt nhất là 16 – 30°C.
- Bón phân loãng 2 – 3 tuần/ lần trong giai đoạn cây sinh trưởng, khi cây ra nụ thì ngừng bón phân.
- Nếu cây bị bệnh thối rễ thì cần nhổ bỏ kịp thời những cây bị bệnh và phun đồng sunfat để kiểm soát mầm bệnh.
Mào gà có khả năng kháng bệnh và côn trùng gây hại cao, việc quản lý trọng tâm chủ yếu là phân bón và nước.
IV. Phương pháp nhân giống
Chủ yếu nhân giống bằng hạt. Thời điểm gieo hạt lý tưởng nhất là vào tháng 3 và tháng 4, hạt có thể nảy mầm sau khoảng 1 tuần.
