Hoa giấy: Đặc điểm, ý nghĩa, giá, cách trồng & chăm sóc

Hoa giấy là một chi thực vật gồm khoảng 4 – 18 loài, đa phần đều có màu sắc tươi tắn, hình dáng hoa độc lạ và kích thước lớn, thời gian ra hoa lại dài nên được trồng rộng rãi trong phủ xanh cảnh quan, đô thị, trồng vườn biệt thự… Lá của cây còn có tác dụng chữa một số bệnh nhất định.

Hoa giấy có nguồn gốc từ Brazil, Peru và một số nơi khác ở Nam Mỹ, tên khoa học của nó được đặt theo tên của đô đốc và nhà thám hiểm người Pháp Louis-Antoine Bougainville ở Brazil vào năm 1768. Các loài trong chi này rất phong phú về màu sắc cũng như giống, có thể tạm chia thành loại 1 cánh, 2 cánh và loại nhiều màu. Thông thường, màu sắc sặc sỡ mà chúng ta nhìn thấy không phải là hoa hay cánh hoa mà là lá bắc.

I. Đặc điểm hình thái & sinh trưởng

1. Đặc điểm hình thái

Hoa giấy có tên khoa học là Bougainville. Hầu hết các loài trong chi này là cây bụi leo hoặc cây thân gỗ nhỏ sống lâu năm, cao từ 1 – 12m.

• Thân ít nhiều thẳng đứng hoặc leo lên vật thể khác, thân leo có thể có đường kính lên tới 5 cm, nhẵn, không có lông hoặc rất ít lông màu nâu. Cành mảnh, rủ xuống, mọc ngang hoặc mọc xiên.
• Lá mọc xen kẽ hình bầu dục nhọn, dài 4 – 12 cm và rộng 2 – 6 cm. Đỉnh lá nhọn, gốc lá tròn, bề mặt như giấy, mặt trên màu xanh bóng, mặt sau màu xanh nhạt. Cuống lá dài 0.4 – 0.6 cm, thường có ngạnh và lông ở gốc.
• Hoa lưỡng tính mọc thành 3 cụm ở nách lá hoặc đầu cành và khó nhìn thấy, có 5 – 6 thùy ngắn màu trắng, mỗi thùy gắn vào một lá bắc. Lá bắc dài 2.5 – 5 cm và rộng 2 – 3 cm, thường có màu sáng như trắng, vàng, hồng, đỏ tươi, tím, cam, xanh lá cây hoặc nâu. Lá bắc có đỉnh nhọn, gốc lá hơi tròn hoặc tù, gân giữa của lá bắc nối với cuống hoa; ống đài màu xanh lục dài 1.5 – 2.5 cm, đỉnh có thùy màu vàng hoặc vàng nhạt, hơi có lông. Số lượng nhị hoa thay đổi từ 5 đến 10, chỉ sợi ngắn, nhị dài nhất hơi nhô ra ngoài lá đài, dài 0.6 – 0.8 cm. Thời kỳ ra hoa phụ thuộc vào giống, thường vào mùa đông và mùa xuân nhưng thời gian ra hoa rất dài, có thể nở quanh năm. 3 lá bắc chụm lại với nhau và có kết cấu mỏng như tờ giấy nên còn gọi là hoa giấy.
• Quả dài 1 – 1.5 cm và có nhiều lông, hình trụ hoặc hình chùy, có 5 gân, vỏ hạt mỏng, phôi cong.

Một trong những đặc điểm nổi bật nhất của chi này là lá bắc, màu sắc có thể biến đổi nhằm thu hút các loài thụ phấn nên khiến nhiều người nhầm lẫn với cánh hoa. Cánh hoa thật có màu vàng trắng rất nhỏ.

2. Các loài chính

• Bougainvillea spectabilis: Hoa mọc ở nách lá hoặc ngọn, lá bắc hình elip hoặc hình trứng, gốc lá tròn dài 2.5 – 6,.5 cm và rộng 1.5 – 4 cm, màu đỏ sẫm, hồng hoặc oải hương. Ống bao hoa hình trụ hẹp, dài 1.6 – 2.4 cm màu xanh lục, có lông mu dày đặc, 5 – 6 thùy ở đỉnh màu vàng dài 3.5 – 5 mm. Có 8 nhị hoa. Quả dài 1 – 1.5 cm và có nhiều lông.
• Bougainvillea glabra là cây leo, thân không có lông, gai mỏng, lá hình bầu dục sáng bóng. Giống này phát triển nhanh, cành mọc mọi hướng cần cắt tỉa thường xuyên. Lá bắc hình tam giác màu tím, tím nhạt và trắng, hoa có màu trắng hoặc trắng nhạt, to hơn và nở nhiều lần trong năm.
• Bougainvillea x buttiana là giống lai tự nhiên có nguồn gốc từ Peru. Lá to hình bầu dục hoặc hình trái tim, có lông thưa ở hai mặt lá. Lá bắc có hình tròn, các màu gồm màu đỏ, hồng đậm, tím, vàng hoặc cam, hoa có màu trắng nhạt và hơi hồng, nở nhiều lần trong năm.

3. Đặc điểm sinh trưởng

Các loài hoa giấy là cây ưa nhiệt độ cao, chịu hạn tốt, cần đủ ánh nắng tự nhiên và có thể ra hoa quanh năm. Nếu không có đủ ánh sáng mặt trời thì sẽ ít hoặc không nở hoa.

II. Tác dụng & ý nghĩa của hoa

1. Tác dụng

1.1. Cây cảnh quan

Hoa giấy có màu sắc tươi sáng, dễ trồng, có thể chịu được cắt tỉa thường xuyên nên được trồng nhiều làm cây cảnh sân vườn.

1.2. Dược liệu

Hoa giấy có thể dùng làm thuốc, có tác dụng giải độc, thanh nhiệt, điều hòa khí huyết, điều trị kinh nguyệt không đều và hoại thư ở phụ nữ. Y học cổ truyền có câu: Khí huyết dồi dào thì không bệnh tật. Khí huyết (khí và huyết) đầy đủ là tiêu chuẩn của sức khỏe tốt và là nền tảng cho vẻ đẹp của phụ nữ, phụ nữ khí huyết không đủ sẽ gây ra nhiều bệnh phụ khoa, trong đó khó chịu nhất là kinh nguyệt không đều.  Theo nghiên cứu y học hiện đại, hoa giấy có chứa pinitol giúp điều trị bệnh tiểu đường không dùng insulin (tiểu đường loại 2). Chiết xuất từ ​​lá có thể làm giảm lượng đường trong máu.

• Chữa viêm gan: 3 – 5 hoa giấy, 1 lạng rễ cây kim tiền, sắc lấy nước uống.
• Chữa đau thần kinh tọa: 1 – 2 lạng rễ, rễ dâu tằm và xương rồng lê gai mỗi thứ 1 lạng, sắc lấy nước uống.
• Chữa viêm gan, đắng miệng: 1 – 2 lạng lá tươi, sắc trong nước cho hết cặn, thêm đường nâu và uống như trà.
• Trị loét, mụn nhọt: Lấy một lượng hoa nghiền nát và bôi lên.
• Chữa kinh nguyệt không đều: 15g hoa giấy, rễ bạch chỉ 9g, địa hoàng 12g, xuyên khung, vỏ quýt và sa nhân mỗi loại 6g, sắc nước uống.

2. Ý nghĩa

Người xưa tin rằng nếu nhà nào trồng một cây làm cây cảnh trong nhà thì có thể giúp tăng giá trị của cuộc sống bởi vì nó được mệnh danh là “Nữ hoàng cây cảnh”. Ngoài ra, khi hoa giấy nở rộ sẽ mang lại niềm vui, sự thịnh vượng trong cuộc sống, mọi người cũng khuyên nên trồng ở hướng Đông của ngôi nhà, người trồng nên là phụ nữ.

III. Hướng dẫn trồng & chăm sóc hoa

• Chỉ cần đất thoát nước tốt thì về cơ bản đều có thể trồng được hoa giấy, ví dụ sử dụng đất hỗn hợp gồm mùn lá, đất vườn, cát sông theo tỷ lệ 5:3:2 hoặc hỗn hợp đất than bùn, cát sông, đá trân châu theo tỷ lệ 2:1:1. Duy trì độ pH của đất trong khoảng 5.5 – 6.5 là tốt nhất.
• Cây cần ít nhất 5 giờ ánh nắng trực tiếp mỗi ngày để nở hoa đẹp. Bạn có thể thay chậu sau 3 – 5 năm trồng, một số người đề nghị nên cắt bớt rễ khi thay chậu nhưng theo kinh nghiệm của đa số thì điều này là không đúng.
• Nó có khả năng chịu hạn tốt nên chỉ tưới nước khi bề mặt đất khô hoàn toàn. Vào mùa xuân đến mùa thu, có thể tưới nước 2 – 3 ngày /lần, vào mùa đông thì 5 – 7 ngày/ lần tùy theo thực tế.
• Cây ưa thời tiết ấm áp, chỉ nở hoa khi nhiệt độ trên 15°C, chịu được nhiệt độ cao trung bình 38°C nhưng nhiệt độ thích hợp nhất là 20 – 32°C, có thể nở hoa quanh năm ở vùng nhiệt đới.
• Vào mùa xuân hè có thể bón phân tan chậm, tỷ lệ phân đạm không quá cao tốt nhất là tỷ lệ NPK 1:1:1 hoặc 2:1:2, thêm một lượng nhỏ chất sắt có thể thúc đẩy ra hoa đẹp hơn. Phân bón cũng có thể là phân lỏng pha loãng, bón hàng tuần và không bón lên lá. Giảm lượng phân bón vào mùa thu, mùa đông thì ngừng bón phân.
• Cắt tỉa có nhiều lợi ích đối với hoa giấy như tạo dáng và kích thích nở nhiều hoa vào năm sau. Thời gian cắt tỉa tốt nhất là sau khi hoa tàn. Những thân cây mới còn xanh nên cắt bớt khoảng một nửa, các cành mới sẽ hình thành và ra hoa trở lại sau 3 – 4 tuần. Khi những bông hoa này tàn đi thì lặp lại quy trình cắt tỉa.

Phòng trừ sâu bệnh

IV. Phương pháp nhân giống

Việc nhân giống của nó thường được thực hiện bằng cách giâm cành, xếp lớp hoặc ghép:

• Giâm cành như sau: Cắt các đoạn thân có 3 – 5 đốt, dài 10 – 15 cm, thân có màu nâu nhạt đường kính 3 – 6mm, nhúng vào dung dịch kích rễ như  axit indolebutyric 98% trong 2 – 3 tiếng để tăng tỷ lệ ra rễ cho cành giâm. Đất trồng nên là hỗn hợp thoát nước tốt, ví dụ như đất mùn lá, cát mịn, bùn ao tỷ lệ 6:2:1. Mất khoảng 30 ngày để cành bén rễ khi ở nhiệt độ 21 – 27°C.
• Đối với những giống khó ra rễ (giống có nhiều lá bắc) thì có thể sử dụng phương pháp phân lớp (trên không), bạn lấy một cành có đường kính hơn 6 mm, bóc vỏ theo hình tròn rộng khoảng 1.5 cm, bọc trong đất ẩm hoặc rêu nước rồi bó lại bằng màng nilon, khoảng 2 tháng sau có thể bén rễ thì cắt bầu khỏi cây mẹ và trồng riêng.