Cây tùng thơm: Đặc điểm, ý nghĩa, giá, cách trồng & chăm sóc

Cây tùng thơm có tên khoa học là Cupressus macrocarpa, là một loài thực vật thuộc chi Cupressus (Hoàng đàn), sở dĩ được gọi là tùng thơm bởi vì lá kim của nó khi vò nát sẽ có mùi thơm như lá chanh. Loài này có nguồn gốc từ Bờ biển miền Trung California ở Hoa Kỳ, tốc độ phát triển chậm nhưng dáng đẹp nên được nhiều người trồng làm cảnh quan sân vườn hoặc trang trí trong nhà.

Tuổi thọ của tùng thơm có thể là 50 -300 năm tuổi, báo cáo thực vật về loài này dựa trên bằng chứng vật lý thì tuổi thọ lâu nhất là 284 năm tuổi.

I. Đặc điểm hình thái & sinh trưởng

1. Đặc điểm hình thái

Tùng thơm là cây lá kim thường xanh thuộc chi Cypress (Cupressus) thuộc họ Cypress (Cupressaceae). Loài này được phát hiện vào năm 1838 bởi nhà thực vật học người Anh Aylmer Bourke Lambertcao. Cây cao khoảng 25m và đường kính thân ngang ngực tới 2.5m trong tự nhiên, tán lá dạng hình chóp nón, có cành hướng lên trên nếu mọc theo cụm.

• Vỏ cây xù xì, dày 2 – 2.5cm, màu nâu đỏ, dần dần chuyển sang màu xám nhạt đến gần như trắng, bong ra thành từng mảng hẹp. Chồi mọc ở các góc khác nhau, đường kính 1,5-2 mm, hình tứ diện.
•  Lá kim có vảy dài 2 – 5mm, khi vò nát có mùi thơm như lá chanh khá dễ chịu. Lá bám chặt vào chồi, có răng cưa dọc mép.
• Cây đơn tính nên ra có cây ra hoa đực, có cây ra hoa cái. Hoa đực mọc đơn độc, nhỏ, hình trứng thuôn dài, có nhiều nhị hoa; hoa cái nằm ở phần cuối của chồi ngắn, nhiều cặp lá noãn đối diện. Nón phấn dài 4 – 6mm và rộng 2.5 – 3mm; có 6 – 10 túi phấn. Phấn hoa bay vào cuối thu hoặc đầu xuân.
• Quả có hình cầu thuôn dài, đường kính 2 – 4cm, có 8-12 vảy nhiều mặt và hơi lồi hoặc phẳng, có một chấm ngắn ở giữa, lúc đầu màu xanh lục, sau màu xám. Hạt nhỏ, đường kính 5 – 6mm màu nâu sẫm, chín 20 – 24 tháng sau khi thụ phấn. Một quả có thể có tới 140 hạt.

2. Đặc điểm sinh trưởng

Loài này ưa ánh sáng tự nhiên, có thể chịu bóng râm ở giai đoạn cây con. Nó thích khí hậu ấm áp và ẩm ướt nhưng cũng có khả năng chịu được cái lạnh khắc nghiệt -5°C. Cây trưởng thành chịu được khí hậu khô hạn, đất cằn cỗi. Rễ cây nông, khả năng nảy nhanh và có thể chịu được cắt tỉa thường xuyên, đề kháng yếu với khí độc.

Loài này đã được trồng rộng rãi trên toàn cầu, nhiều nhất là dọc theo bờ biển California và Oregon. Ở châu Âu thì nó phân bố ở Vương quốc Anh, Pháp, Ireland, Hy Lạp, Ý… Cây này cũng được trồng thành công ở Sri Lanka với mẫu 130 năm tuổi tại Vườn Bách thảo Hakgala.

II. Tác dụng & ý nghĩa của cây

1. Lấy gỗ

Gỗ màu nâu hồng. Mật độ là 450 kg/m3 ở độ ẩm 12%. Gia công như cưa cắt rất dễ dàng, ngoại trừ những khúc gỗ có nhiều sẹo. Gỗ được dùng làm nội thất và ngoại thất, ván dăm.

2. Làm thuốc

III. Hướng dẫn trồng & chăm sóc cây

Một trong những đặc điểm của cây là nó có thể trồng ở cả trong nhà lẫn ngoài trời, ngưỡng nhiệt lý tưởng nhất là 10 – 27°C. Cây càng nhận được nhiều nắng thì lá sẽ chuyển sang màu vàng lục nhiều hơn, vì thế hãy đảm bảo cây nhận được tối thiểu 5 giờ nắng mỗi ngày để lá có màu vàng, còn nếu muốn lá màu xanh đậm thì nên trồng trong bóng râm.

1. Trồng cây

• Đất trồng tùng thơm tốt nhất là hỗn hợp gồm đất vườn, mùn lá, than bùn và cát theo tỷ lệ 1:2:1:1. Đảm bảo độ pH của đất trong khoảng 6.5 – 7.5 là thích hợp.
• Nhiệt độ lý tưởng nhất là 18 – 25°C, tối thiểu là -5°C.
• Tưới nước vừa phải, khi mặt đất hơi khô.
• Nên bón phân mỗi tháng một lần. Chỉ sử dụng phân bón có hàm lượng lân thấp, tưới với hàm lượng nhỏ. Mùa đông thì ngừng bón phân.
• Thay chậu tần suất 3 – 4 năm/ lần.

2. Phòng trừ sâu bệnh

Côn trùng cánh vảy, rệp, bọ cánh cứng là những loài gây bệnh chính trên cây. Đối với rệp và côn trùng có thể sử dụng thuốc trừ sâu như Anktara. Bệnh xuất hiện như vàng lá, đốm lá chủ yếu do chăm sóc không đúng cách.

Bọ cánh cứng là loài côn trùng có chiều dài cơ thể trưởng thành khoảng 9 – 40mm, chủ yếu màu đen, cứ 1 – 3 năm lại có một lứa, ấu trùng hoặc con trưởng thành trú đông trong rễ, trong thân cây, trứng chủ yếu đẻ ở các khe hở của vỏ cây. Có thể phòng trừ bằng cách quét lớp sơn màu trắng lên thân và cành chính, thành phần bao gồm: vôi sống, lưu huỳnh, muối, dầu động vật và nước.

3. Vấn đề thường gặp

1. Cây rụng lá có thể là do thiếu ánh sáng mặt trời.
2. Đầu lá màu nâu là biểu hiện của dư thừa nước, thiếu nước hoặc thiếu chất dinh dưỡng.
3. Gốc cây có màu nâu có thể cây bị bệnh nấm do tưới nước quá nhiều. Loại nấm phổ biến nhất là Phytophthora.

IV. Phương pháp nhân giống

Bạn có thể nhân giống tùng thơm bằng cách gieo hạt hoặc giâm cành.

1. Gieo hạt

Hạt giống thu hoạch năm nay thường có tỷ lệ nảy mầm rất thấp hoặc không nảy mầm nên nếu muốn tỷ lệ nảy mầm cao thì nên khử trùng bằng cách ngâm vào dung dịch formalin 5% trong 25 phút, sau đó rửa sạch bằng nước đun sôi để nguội. Sau khoảng 100 ngày, vỏ hạt sẽ nứt ra và bạn có thể gieo hạt, khoảng 2 – 3 tuần thì hạt sẽ nảy mầm.

Ngoài ra hạt giống nên được phân tầng (xử lý lạnh), tức là bảo quản trong tủ lạnh 3 – 4 tháng mới gieo. Trước khi gieo, ngâm hạt khoảng 12 tiếng trong nước ấm hoặc trong dung dịch Kornevin. Bạn nên dùng đất cát hoặc mùn cưa để làm đất ươm. Khi cây con đạt chiều cao 5 – 6cm thì trồng bầu riêng. Sau khoảng 1 năm thì cây có thể cao 20 – 25cm.

2. Giâm cành

Chọn cành có mắt chồi, ngâm trong dung dịch kích rễ như Kornevin trong khoảng 24 giờ, rửa sạch bằng nước và rắc bột than lên vết cắt và cắm vào đất trồng. Cành sẽ bén rễ sau 2 tháng.

3. Phân lớp

Có thể thực hiện quanh năm nhưng tốt nhất là vào mùa xuân. Rễ sẽ diễn ra trong 3 – 4 tháng sau khi phân lớp. Để nhân giống bằng phương pháp này, hãy chọn những cành có đường kính 1.5 – 2cm tách vỏ theo vòng tròn dày ~ 1cm, thấp gần mặt đất thì chôn xuống rãnh đất và phủ đất lên, sau đó chờ cành ra rễ.