Cẩm tú mai: Đặc điểm, tác dụng, giá, cách trồng & chăm sóc

Hoa cẩm tú mai có tên khoa học là Cuphea hyssopifolia, nó còn có tên gọi khác như ây thạch nam Mexico hay cây thạch nam giả, có nguồn gốc từ Mexico, Guatemala và Honduras. Cuphea là một chi thực vật thân thảo thuộc họ Derbennikov, nguồn gốc là Mỹ Latinh, vì tính thẩm mỹ và sự ra hoa kéo dài, bắt đầu từ cuối mùa xuân đến cuối mùa thu nên được trồng nhiều cùng với các loại cây hàng năm khác như dã yên thảo, cúc vạn thọ. Loài này khá dễ trồng và chăm sóc.

I. Đặc điểm hình thái & sinh trưởng

1. Đặc điểm hình thái

Cẩm tú mai là loài cây bụi nhỏ thường xanh có thân thấp, chỉ cao 10 – 60 cm, cành non có lông mịn màu đỏ.

• Lá đơn mọc đối, lá có hình mũi mác dài 2 – 2.5 cm và rộng 3 – 5mm, đầu lá và gốc lá thuôn nhọn, mép lá nguyên. Mặt trước và mặt sau của lá đều có màu xanh (mặt sau nhạt hơn), nhẵn bóng, có 6 đến 8 đôi gân bên hình lông chim, gân giữa có lông, cuống lá ngắn 1 – 2mm và có màu đỏ.
• Hoa mọc thành cụm, đường kính cánh hoa hoa 5 – 10mm. Hoa có 6 cánh màu đỏ tím dài 1 – 1.6cm và rộng 4 – 5mm,  cuống hoa dài 8 – 15mm; lá đài hình ống dài 6 – 8mm và có màu xanh lục, có 6 thùy ở đỉnh, các thùy thẳng dài 2 – 3mm. Có 11 nhị hoa độ dài khác nhau. Ra hoa gần như quanh năm.
• Quả có dạng quả nang (nhưng hiếm), màu nâu.

2. Đặc điểm sinh trưởng

Cẩm tú mai xuất hiện ở vùng khí hậu ấm áp hoặc ôn đới ở độ cao từ 500 – 2240 m so với mực nước biển, mọc ven bờ suối. Nó thích nhiệt độ cao và nhiệt độ tối ưu nhất là 22 – 28°C, có thể chịu nhiệt tới 35°C vào mùa hè.

3. Các loài tương tự

• Cuphea procumbens cao trung bình 50cm, nở hoa từ cuối tháng 6 hoặc giữa tháng 7, màu hoa cà. Thời gian ra hoa ít nhất là 3 tháng.
• Cuphea ignea có thân màu đỏ rực và dẻo, chiều cao không quá 40 cm. Lá có màu xanh đậm dài 6 cm, hoa hình ống màu đỏ với mép cánh lượn sóng màu tím đen, viền trắng.
• Cuphea hyssopifolia ít nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ, chịu được gió giật, ra hoa nhiều và nhỏ, hoa có hình chuông màu hồng đậm.
• Cuphea lanceolata cao tới 90 – 100 cm. Hoa hình ống, hẹp và có màu tím sáng.

II. Tác dụng & ý nghĩa của hoa

1. Tác dụng

Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng tất cả các loại trong chi Cuphea đều có đặc tính gây độc tế bào, chống oxy hóa, chống ung thư. Nó cũng được coi như một chất khử trùng và giải độc, được sử dụng từ lâu để điều trị các bệnh về đường tiết niệu, phì đại tuyến tiền liệt, viêm bàng quang và sỏi thận. Thành phần hóa học của cây cũng bao gồm các thành phần giúp loại bỏ axit uric, có tác dụng giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ.

• Ở Brazil, dùng để điều trị cholesterol và triglycerid cao.
• Ở Guiana thuộc Pháp, thân và lá được ngâm trong rượu rum và chà lên vết bong gân. Nước ép từ lá dùng chữa cảm lạnh.
• Ở Bangladesh họ dùng làm thuốc bổ và xua đuổi côn trùng, chữa viêm da, sốt hoặc ho.

III. Hướng dẫn trồng & chăm sóc hoa

Đất trồng cẩm tú mai phù hợp nhất là đất thịt pha cát, thoát nước tốt với độ pH ~ 6.0. Nắng toàn phần hoặc nửa nắng là lý tưởng mặc dù nó có thể phát triển ở nơi hơi râm mát, nhưng tốt hơn là có đủ ánh nắng.

• Bạn có thể tạo hỗn hợp đất trồng gồm đất than bùn, đá trân châu và vermiculite (nếu không có cát).
• Cây không có yêu cầu nhiều về nước tưới, chỉ cần tưới đủ giữ ẩm cho đất, tránh làm úng nước. Trung bình cứ 3 – 4 ngày tưới một lần, làm ướt cục đất thật kỹ để nước chảy ra khỏi lỗ thoát nước. Nên để đất hơi khô giữa các lần tưới, không được để khô hoàn toàn.
• Cứ 2 – 3 tuần/ lần thì bón phân loãng có tỷ lệ lân và kali cao.
• Nếu cành lá quá rậm rạp thì có thể cắt tỉa, định kỳ mỗi năm một lần vào mùa xuân và bón thúc sẽ giúp cây ra nhiều hoa hoặc quả hơn vào mùa hè.

Lá cây bị vàng có thể là do tưới nước quá nhiều, đất không còn dinh dưỡng hoặc do thiếu ánh sáng. Ngoài ra nếu bạn thấy có đốm đen trên lá hoặc thối thân thì đa phần là do nấm và bệnh thối xám. Cần phun thuốc diệt nấm chuyên dụng.

IV. Phương pháp nhân giống

Hoa cẩm tú mai được nhân giống từ hạt và giâm cành.

1. Gieo hạt

Nhiệt độ thích hợp để hạt nảy mầm là 15 – 22°C, sau khi gieo hạt thì phủ một lớp đất mịn lên trên, giữ ẩm, khoảng 4 – 7 ngày hạt sẽ nảy mầm, sau khoảng 5 – 6 tuần thì có thể trồng chậu. Tỷ lệ này mầm không cao.

2. Giâm cành

Cắt những cành trưởng thành hoặc chồi ngọn, mỗi đoạn dài khoảng 5 – 7 cm có 3 chồi lá, bỏ các lá trên thân ở gốc 2 – 3 cm và cắm sâu 2 – 3 cm vào đất hỗn hợp gồm than bùn và cát, khoảng 10 ngày cành sẽ bén rễ . Sau khi bén rễ thì cho vào bầu ươm 1 – 2 tháng cho đến khi trồng chậu.