Nitơ (Đạm) là một trong những dưỡng chất quan trọng nhất cho sự phát triển của cây trồng, nhưng dạng nitơ trong không khí lại không thể được cây hấp thụ trực tiếp. May mắn thay, có một nhóm cây “siêu anh hùng” được gọi là cây cố định đạm. Chúng có khả năng hợp tác với các vi khuẩn cộng sinh trong rễ để chuyển hóa nitơ từ không khí thành dạng mà cây có thể sử dụng. Khi những cây này phân hủy, chúng trả lại lượng đạm quý giá này cho đất, làm giàu dinh dưỡng cho các vụ mùa tiếp theo.
I. Các loài cây cố định đạm phổ biến và dễ trồng
Hầu hết các loài cây cố định đạm hiệu quả nhất đều thuộc họ Đậu (Fabaceae). Dưới đây là danh sách hơn 10 loài phổ biến bạn có thể trồng để cải tạo đất một cách tự nhiên.
- Cỏ ba lá (Trifolium): Thường bị xem là cỏ dại, nhưng các loài cỏ ba lá (trắng, đỏ, hồng) lại là những cây cố định đạm cực kỳ hiệu quả. Chúng có thể được trồng như một lớp phủ nền để ngăn cỏ dại và làm giàu nitơ cho đất.
- Đậu Hà Lan (Pisum sativum): Là lựa chọn lý tưởng cho vườn rau. Vừa cung cấp một vụ thu hoạch ăn được, vừa làm giàu đạm cho đất. Cây có thể nhận tới 80% lượng đạm cần thiết thông qua quá trình cố định tự nhiên.
- Đậu tằm (Vicia faba): Là một cây trồng chủ lực vừa để ăn, vừa để làm cây phủ nền cải tạo đất. Đậu tằm cố định nitơ rất hiệu quả và gần như không cần bón thêm phân đạm.
- Lạc / Đậu phộng (Arachis hypogaea): Trồng lạc như một lớp phủ nền không chỉ giúp che phủ đất, ngăn cỏ dại mà còn bổ sung một lượng nitơ đáng kể cho đất sau khi thu hoạch.
- Đậu lăng (Lens culinaris): Giống như đậu Hà Lan, đậu lăng vừa là cây lương thực giàu protein, vừa là một cây cố định đạm tuyệt vời. Để cây phát huy tối đa khả năng này, nên cấy vi khuẩn Rhizobia cho hạt trước khi gieo.
- Đậu gà (Cicer arietinum): Không chỉ bổ sung nitơ, đậu gà còn có bộ rễ ấn tượng giúp phá vỡ lớp đất bị nén chặt và tăng khả năng chịu hạn của cây.
- Cỏ linh lăng (Medicago sativa): Được mệnh danh là một “cỗ máy” cố định đạm, cỏ linh lăng có thể bổ sung một lượng nitơ khổng lồ cho đất, rất lý tưởng cho việc cải tạo đất quy mô lớn. Cây ưa đất trung tính, thoát nước tốt và nhiều nắng.
- Cây keo lông (Vicia villosa): Thường được trồng vào mùa thu và phát triển qua mùa đông. Cây keo lông tạo thành một lớp phủ dày đặc giúp chống xói mòn, ngăn cỏ dại, và khi phân hủy sẽ tạo thành một “lớp phủ chết” giàu dinh dưỡng.
- Hoa lupin (Lupinus): Là một lựa chọn cây cảnh đẹp mắt, hoa lupin với những chùm hoa rực rỡ màu tím, xanh, hồng, vàng… cũng là một cây họ đậu có khả năng cố định đạm. Chúng có thể phát triển tốt ngay cả trên đất nghèo dinh dưỡng.
- Đậu thơm (Lathyrus latifolius): Là một loài dây leo có hoa đẹp và hương thơm quyến rũ. Việc luân canh đậu thơm trên các giàn leo sau khi trồng các loại rau khác (như cà chua, dưa chuột) là một cách dễ dàng để làm giàu lại đất.
- Đậu gà gô (Chamaecrista fasciculata): Loài cây bản địa miền đông Hoa Kỳ, có hoa màu vàng tươi rất đẹp. Nó là một loài tiên phong, có khả năng phát triển tốt trên những vùng đất bạc màu hoặc bị xáo trộn, giúp cải tạo và mở đường cho các loài cây khác.
- Cây Đoan / Tử Kinh (Cercis): Là một loại cây gỗ nhỏ, cây đoan cũng thuộc họ đậu và có khả năng cố định đạm. Cây có những chùm hoa màu hồng tím rực rỡ nở vào mùa xuân trước khi lá mọc.
Việc trồng xen canh hoặc luân canh các loài cây cố định đạm là một phương pháp làm vườn thông minh, bền vững và thân thiện với môi trường. Chúng không chỉ giúp bạn tiết kiệm chi phí phân bón mà còn cải thiện sức khỏe và độ phì nhiêu của đất một cách tự nhiên, tạo nền tảng cho một khu vườn luôn xanh tốt và bội thu.
